Tomaszewski Buduje, Łódź się reklamuje. Podsumowanie Kadencji

W wyborach parlamentarnych 2019 r. startowałem z hasłami: Ostatni na liście pierwszy dla Łodzi i regionu; dla Orła i sportu. Za tym było zapowiadane wsparcie dla samorządów – poczynając od tych najbardziej podstawowych form samorządności po te najbardziej rozbudowane. A z tym łączyła się intensyfikacja inwestycji: tych małych i tych wielkich (skorelowanych między samorządem a instytucjami centralnymi, a także podmiotami gospodarczymi). Obok kontynuacji i rozszerzenia wsparcia socjalnego: dla rodzin, seniorów; to także wsparcie dla przedsiębiorców (zwłaszcza tych małych i średnich) w tym dla rolników; połączenie wyzwań z zakresu ochrony środowiska i gospodarki komunalnej; zwiększenie środków na kulturę i sport.

Do czerwca 2022 r. pracowałem w komisjach sejmowych mających największy wpływ na rozstrzygnięcia parlamentarne: Komisji Finansów Publicznych oraz Komisji Infrastruktury.

17 czerwca 2022 r. zostałem powołany na stanowisko ministra – członka Rady Ministrów ds. samorządu terytorialnego, co stworzyło jeszcze większe możliwości inicjowania i realizacji wyzwań, które określiłem na parlamentarnym starcie. Była i jest to również kontynuacja mojej pracy na rzecz samorządu, zmian ustrojowych w instytucjach rządowych i samorządowych od 1990 roku.

Zaraz po wyborach w 2019 r. przedstawiłem (w kontaktach rządowych i parlamentarnych, samorządowych oraz dla mediów) koncepcję subwencji inwestycyjnej dla samorządów a także specjalnej ustawy wsparcia dla Łodzi. Projekty te zderzyły się z falą pandemii, ale się etapami materializowały - wpisały w bardzo aktywną odpowiedź rządu i większości parlamentarnej na możliwe skutki zarazy. W efekcie od 2019 r. w oparciu o specjalne fundusze do samorządów trafiło 92 mld zł dodatkowych środków na inwestycje, czyli dwukrotnie tyle ile dotąd rocznie angażowały na wydatki majątkowe. W tym:

• Łódź otrzymała dodatkowo na inwestycje najwięcej w województwie: 238, 4 mln zł,
• samorząd województwa łódzkiego otrzymał dodatkowo 182,3 mln zł,
• np. Koluszki otrzymały dodatkowo 77 mln zł

Te pieniądze są na konkretne przedsięwzięcia wskazane przez samorządy, np. na realizację całego układu drogowego na Teofilowie pozwalającego na skomunikowanie z drogą ekspresową S-14, czy na poprawę warunków obsługi i rozwoju istniejących terenów inwestycyjnych w Koluszkach.

Dodatkowo samorządy otrzymały wsparcie w postaci 21,7 mld zł poprzez subwencje uzupełniającą oraz zwiększony jednorazowy udział w PIT.

Bardzo korzystne obniżki podatków dla obywateli od 2022 r. (duża kwota wolna od podatku, zmniejszenie stawek z 17% na 12%) zostały skompensowane dla samorządów jednorazowym wzrostem udziału w PIT, subwencją uzupełniającą oraz środkami inwestycyjnymi. Łącznie samorządy nie doznały ubytku wpływów podatkowych, podobnie łącznie wzrosły ich dochody. Ogółem rok do roku: 2021 do 2022, dochody były większe o 12 mld zł (a dochody własne nawet o 16 mld zł) zaś wpływy z PIT i CIT były większe o ponad 6 mld zł.

Teraz wnioskuje w ramach prac rządowych, by utrwalenie mechanizmu kompensującego, czyli stosowanie w kolejnych latach subwencji rozwojowej mogło się przekształcić na stałe w prosty mechanizm subwencji inwestycyjnej. Jak może to wyglądać, np.: 7% nakładów inwestycyjnych danej jednostki samorządowej z roku poprzedzającego rok bazowy dla większych samorządów i 12 % dla mniejszych gmin których liczba mieszkańców np. nie przekracza 15 000 osób. Ale jeszcze w tym roku trafi do samorządów uzupełnienie subwencji ogólnej o dodatkowe ponad 14 mld zł.

TABELA 1: Dochody Miasta Łodzi

Będę zabiegał, by w Łodzi skorzystano z systemu wsparcia, który w parlamencie współtworzyłem (mając na względzie łódzką praktykę) społecznego budownictwa mieszkaniowego z wykorzystaniem majątku państwa i gminy oraz takich narzędzi rozliczeń z deweloperami, jak „mieszkania za grunt”. W Łodzi może powstać na tej podstawie 2,5 tysiąca mieszkań i to głównie na gruntach skarbu Państwa, które czekają na umowę z Łodzią i innymi partnerami samorządowymi.

Przypomnę, że w latach 2003-2009 Miasto wybudowało 1336 mieszkań. W latach następnych były jeszcze kończone przygotowywane projekty sprzed 2010 roku, jednak spadek budowy i informacji jest wyraźnie widoczny w poniższej tabeli. Od 2013 do 2021 r. wybudowano 149 mieszkań.

TABELA 2: Liczba wybudowanych mieszkań przez Miasto

Inwestycjom samorządowym i racjonalnym rozstrzygnięciom sprzyjać będą ułatwienia ustawowo regulowane w zakresie przygotowania dokumentacji i przyśpieszenie powstania planów ogólnych jako prawa miejscowego zamiast studiów zagospodarowania przestrzennego.

Czas pandemii spowodował podjęcie przez rząd i parlament bezprecedensowej pomocy dla przedsiębiorców dla podtrzymania ich aktywności gospodarczej i utrzymania miejsc pracy. W efekcie przetransferowania ponad 200 mld zł do podmiotów gospodarczych nie tylko mamy najniższe bezrobocie (w grudniu 2022 r. w kraju 5,2%, w Łodzi 4,4%), ale także największe wpływy podatkowe z PIT i CIT do samorządów w 2021 r.: w kraju o 10 mld zł więcej; w Łodzi o 304 mln zł więcej.

TABELA 3: Poziom bezrobocia

TABELA 4: Dochody Łodzi z PIT i CIT

Rozpoczynałem z prezydentem Jerzym Kropiwnickim wielkie batalie, o inwestycje komunikacyjne, które uczynią Łódź i województwo najbardziej dostępne komunikacyjnie. Jednak tak jak rozpoczęliśmy je w sposób uniemożliwiający ich zatrzymanie, tak pilnujemy ich konsekwentnej realizacji ze strony rządowej.

Podziemny Dworzec Fabryczny (wraz z tunelem dojazdowym oraz dalszym kierunkiem prac) przesądzony został umową z 31.07.2007 r. oraz porozumieniem z 20.07.2009 r. i przetargiem ogłoszonym 4.12.2009 r.. Łącznie ze strony kolei w inwestycje tą zaangażowano 1,3 mld zł.

Obecnie trwa budowa tuneli średnicowych między dworcem Łódź Fabryczna a dworcami Łódź Kaliska i Łódź Żabieniec z trzema przystankami. Są zapewnione środki ze strony kolei w wysokości 1,8 mld zł, stan ich zaangażowania, to 47%.
Równolegle trwają prace nad realizacją Centralnego Portu Komunikacyjnego połączonego z Koleją Dużych Prędkości (KDP). Kiedy dla tego przedsięwzięcia tworzyliśmy porozumienia samorządowe od 2003 r., mało kto w to wierzył.
Teraz jest to największa inwestycja komunikacyjna kraju. Dla Łodzi jest zlecone projektowanie 4 km tunelu KDP i ogłoszono pierwszy przetarg na prace budowlane.

Spina się także łódzki ring. Jesteśmy o krok od dokończenia ostatniego odcinka S-14 między węzłami: Aleksandrów Łódzki - Emilia, jednak krystalizowanie się tej inwestycji od początku tego wieku było z wyjątkowymi przeszkodami. Rząd Zjednoczonej Prawicy je przezwyciężył.
To wszystko są miliardowe inwestycje także dla Łodzi i regionu.

Niestety nie pomagają w tym obecne władze Łodzi a wręcz utrudniają. W 2011 roku chciano unieważnić przetarg na budowę podziemnego dworca wraz z tunelem dojazdowym, co pozbawiłoby Łódź tej inwestycji. Później z tej strony opóźniano dalszą realizację na zachód i blokowano powstanie przystanków na trasie w kierunku Żabieńca i Łodzi Kaliskiej. Jak prace ruszyły, natychmiast propagandowa ekipa z Piotrkowskiej 104 wbrew temu co robiła przypisuje sobie sukces - jednak dalej nie współpracując z kolejowym inwestorem w zakresie zabezpieczenia na trasie tuneli kamienic lub przygotowania dla mieszkańców nowych mieszkań. Analogicznie te same władze nie wywiązywały się ze zobowiązań dotyczących realizacji podłączeń do S-14. Kiedy jednak prace postępują ze strony rządowej i oddawane są kolejne etapy, to natychmiast obecna ekipa magistracka propagandowo zawłaszcza to, czemu szkodziła. Tak było z dworcem, jest z tunelami, drogami finansowanymi przez rząd.

Dziś wojna energetyczna uświadamia wartość paliw i ich dostępność. Polski rząd i parlament uruchomili już miliardowe środki osłonowe dla obywateli i przedsiębiorców właśnie związane z wojną cenową wynikającą z pandemii a przede wszystkim z szantażu energetycznego Rosji i agresją militarną. W tej perspektywie wykorzystanie lokalnych paliw i ich pozyskanie, energooszczędne urządzenia i technologie, odnawialne źródła energii – są wyzwaniem, które podejmuję – kontynuując wcześniejsze prace.

Czynię starania – poprzez zgłaszane wnioski do dokumentów strategicznych odnoszących się do polityki energetycznej Państwa - by doprowadzić do zmiany dotychczasowego paradygmatu w ochronie środowiska, czyli wykorzystania możliwości technologicznych w bezemisyjnym przetwarzaniu węgla i odpadów. (Dziś zaczyna to być forsowane w Niemczech, Japonii, Singapurze – gdzie powstały pierwsze zakłady.) Oznacza to funkcjonowanie Bełchatowa tylko przy innym przetwarzaniu tamtejszego paliwa. To oznacza pozyskanie taniej energii elektrycznej i cieplnej niezależnej od źródeł zewnętrznych. Ale także możliwość produkcji z pozyskiwanego C02 :na masową skalę:

• gazu syntetycznego do taniego użycia w silnikach spalinowych w miejsce ropy i benzyny;
• równoległej bardzo taniej produkcji mocznika, jako podstawy nawozów wykorzystywanych w rolnictwie.

Wreszcie oznacza wykorzystanie syntetycznego metanu do magazynowania energii nadmiarowej analogicznie jak to się dzieje poprzez skroplony (zmrożony) gaz LNG oraz wykorzystanie energii zimna także ze sprowadzanego LNG (daje to równowartość rocznej produkcji energii przez jedną elektrownie atomową). Polskie możliwości technologiczne pozwalają także na ekonomicznie opłacalne wykorzystanie tzw. ciepła odpadowego (w funkcjonujących elektrowniach, gdzie traci się 50% wartości energetycznej użytego paliwa) oraz przechwytywanie metanu z szybów kopalnianych. To wszystko ma kolosalny wymiar strategiczny i jest przedmiotem moich wniosków.

Śmieci można przekształcić w energię i unikać horrendalnych opłat. Te opłaty wynikają z zaniechania ich przetworzenia w energię (dotąd wolnego od opłat środowiskowych i unijnych opłat ETS-u), jak i z dyktatu cenowego firm, któremu poddawała się część samorządów unikając rzetelnych kalkulacji. Obecne władze Łodzi właśnie do tego doprowadziły. Dlatego w tej sprawie występowałem broniąc mieszkańców przed pięciokrotnym wzrostem opłat śmieciowych, łącznie ze skargą do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, kiedy Regionalna Izba Obrachunkowa w Łodzi uchyliła się od wyegzekwowania takiej kalkulacji jako użytecznego narzędzia oceny).

Mimo moich interwencji poselskich nie przedstawiono pełnego racjonalnego planu zmian i inwestycji z zakresu gospodarki odpadami prowadzonymi w interesie mieszkańców a nie firm zewnętrznych. Śmieci można dziś przetwarzać w energię 50% taniej i to powinny wykorzystać samorządowe elektrociepłownie obniżając opłaty śmieciowe oraz cenę energii i ciepła - a przy tym ograniczając emisje zanieczyszczeń. Podobnie interwencje podejmowałem w sprawie zawyżania stawek opłat za wodę i ścieki poprzez bezpodstawne zawyżanie czynszu dzierżawnego. Obecna prezydent Łodzi pod wpływem własnego wąskiego otoczenia windowała bezpodstawnie czynsz dzierżawny dla spółek wod.-kan., co wyniszczało te spółki i zmuszało do prób nieuzasadnionych podwyżek taryfy. Wszystkie te działania będę kontynuował w skojarzeniu z tworzeniem mechanizmów efektywnościowych. (Jeszcze latem 2022 roku przedstawiłem projekt oparty na programie premiowania oszczędności energetycznych w samorządach, którego część została zawarta wówczas w rozwiązaniach ustawowych z 15.09. 2022 r. oraz z 7.10.2022 r..)

Zgodnie z deklaracją przygotowałem i złożyłem 4.03.2020 r. do Laski Marszałkowskiej projekt ustawy o Narodowym Funduszu Rewitalizacji i Rozwoju Łodzi, który ma nadany numer druku sejmowego 929. Jego rozpatrywanie łączy się: z jednej strony z docelowym utrwaleniem w ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego mojego motywacyjnego modelu subwencji inwestycyjnej, z drugiej z ukształtowaniem się praktyki tego typu narzędzia wsparcia i rozwoju. Podobnie, praktyka tworzenia związków metropolitalnych musi być oparta na wnioskach wynikających z pięcioletniego funkcjonowania Związku Metropolitalnego Województwa Śląskiego. Na tej podstawie może powstać związek metropolitalny województwa łódzkiego, którego jestem zwolennikiem i do czego będę dążył.

Większe pieniądze dla samorządów powinny iść w parze z wprowadzeniem ustawowych narzędzi efektywnościowych w wydatkowaniu środków publicznych i dysponowaniu mieniem np. poprzez wzrost obywatelskiej kontroli i partycypacji z wykorzystaniem jednostek pomocniczych (które powinny decydować o 1% wydatków na zadania własne gmin z przeznaczaniem na inwestycje i remonty), organizacji społecznych. Obecnie, jako minister, przygotowałem projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw w celu zapewnienia warunków efektywnego funkcjonowania samorządu terytorialnego poprzez rozwój partycypacji społecznej, upowszechnienie dostępu do informacji i usprawnienie obsługi i komunikacji z mieszkańcami, który jest przedmiotem uzgodnień. Będą to także instrumenty dla radnych a także zachęcające do aktywności samorządowej mieszkańców a także tworzące szerokie możliwościami ich obsługi.

Dlaczego w Łodzi, mającej w 2021 r. nadwyżkę 126 mln zł, mieszkańcy byli i są nękani największymi i najliczniejszymi dziurami drogowymi w całym kraju? To właśnie mają naprawić mechanizmy efektywnościowe.

W 2019 r. zapowiadałem zaangażowanie we wsparcie także dla takich utrwalonych tradycją form samorządowych jak Koła Gospodyń Wiejskich i Ochotnicze Straże Pożarne. To stało się rzeczywistością i prawną (zmiana ustawy o KGW z 24.06.2021 r.; ustawa z 17.12.2021 r. o OSP) i materialną:

• olbrzymi wzrost nakładów na wyposażenie OSP: zakup od 2016 r. 3626 wozów strażackich, kiedy w latach 2008 -2015 tylko 1732; w 2023 roku na sprzęt do OSP przeznaczanych zostało 230 mln zł. OSP to także wielki składnik systemu bezpieczeństwa naszego kraju;
• 167 mln zł już przeznaczonych zostało dla KGW.

Ostatnio przyjęta ustawa (z 26.05.2023 r.) finansowo honoruje wieloletnią pracę sołtysów, jako liderów wiejskich.

Utrwalenie polityki prorodzinnej (Program 500 Plus; Maluch Plus, Mama 4Plus; Dobry Start; Rodzinny Kapitał Opiekuńczy); obniżki podatków (w tym wzrost kwoty wolnej od podatku); wsparcie dla seniorów (13. i 14. emerytura oraz największe waloryzacje; Program Senior Plus i Aktywni Plus), wielki wzrost nakładów na rzecz osób niepełnosprawnych, to wielomiliardowe konkrety. Jest wdrożona ustawa zrównująca emerytury rolnicze z KRUS z tymi naliczanymi w ZUS. Rolnicy korzystają z większego wsparcia poprzez dopłaty do oleju napędowego, nawozów (co jest wydłużone na 2023 rok); rozpoczął się proces wyrównania dopłat unijnych do średniej unijnej dla mniejszych gospodarstw. Jest też radykalna ochrona producentów polskiego zboża przed obniżką cen poprzez bardzo korzystne dopłaty do skupowanego zboża. 10 mld zł, to kwota dedykowana ostatnio podjętej interwencji dla ochrony rolników.

Polskie rolnictwo i przetwórstwo może być wsparte olbrzymimi korzyściami z pozyskiwania praktycznie bezpłatnie mocznika (podstawy do produkcji nawozów) oraz gazów technicznych (tlen, azot, argon) w produkcji energii poprzez bezemisyjne przetwarzanie węgla i odpadów organicznych w systemie obiegu zamkniętego oraz w procesie przejmowania zimna podczas regazyfikacji LNG.

Wzrost nakładów na zdrowie, to od 2015 r. ich podwojenie z 77 mld zł do 165 mld zł. Pandemia spowodowała także dodatkowy wysiłek finansowy. Łódzki Oddział Wojewódzki NFZ wydatkował w 2015 r. – 4,6 mld zł, w 2019 – 6 mld zł; w 2020 - 6,5 mld zł (w tym 0,5 mld zł na covid), w 2021 – 7,4 mld zł (w tym 1 mld zł na covid); w 2022 r. – było 8,4 mld zł (na covid jest 0,37 mld zł). Wojewoda Łódzki przeznaczył 15 mln zł na stworzenie szpitala tymczasowego w Hali Expo.

Wydatki na kulturę przekroczyły w budżecie Państwa nieosiągalny do 2015 r. pułap 1% wydatków ogółem. W budżecie na 2022 r. jest już rekordowy poziom 1,13 %. Budżet na kulturę i szkolnictwo artystyczne w 2015 r. to 3,2 mld zł; w 2023 roku to 6,8 mld zł. Z tych środków w coraz większym zakresie korzysta także Łódź i region.

Paradoksem jednak jest fakt, że obecne władze Łodzi rezygnują ze środków na wielkie przedsięwzięcia w sferze kultury. W ten sposób kwota 400 mln zł na centrum festiwalowe Camerimage zamiast do Łodzi powędrowała do Torunia a otoczenie dworca straszy.

Takich porzuconych projektów przez miasto z różnych dziedzin jest więcej, straconych pieniędzy ok. 1,5 mld zł.
Od 2022 roku namawiam władze Łodzi by zawnioskowały do Ministra Kultury o współprowadzenie (czyli współfinansowanie) Zespołu Harnam (ikony tego typu instytucji w kraju). Nie podjęto w tym zakresie działań. Sam związałem te instytucje z budżetem Łodzi (po likwidacji Zakładów Harnama) na poziomie 600 tys. zł, wyposażyłem w nową siedzibę – a teraz to się ze strony miejskiej ogranicza i nawet nie występuje na zewnątrz o wsparcie. Natomiast zainteresowanie wyraził Marszałek Województwa.

Nakłady budżetu państwa na Sport, to w 2015 r. – 0,95 mld zł, w 2019 – 1,25 mld zł, w 2022 – 2,4 mld zł, w 2023 – 3,5 mld zł. Do Łodzi, powiatu Łódzkiego-Wschodniego oraz powiatu Brzezińskiego trafiały środki zarówno w zakresie sportu wyczynowego, jak i powszechnego oraz inwestycji sportowych.
Wymienię tylko wybrane inwestycje, które były przedmiotem moich uzgodnień:

• modernizacja stadionu sportowego lekkoatletycznego przy ul. Rudzkiej w Łodzi z dofinasowaniem 3,5 mln zł;
• przebudowa boisk przez budowę boiska piłkarskiego przy ul. Karpackiej w Łodzi z dofinansowaniem 2,1 mln zł;
• modernizacja Centrum Sportu Uniwersytetu Medycznego w Łodzi z dofinansowaniem 5 mln zł;
• budowa nowych boisk wielofunkcyjnych z zadaszeniem: 4 w Łodzi (przy II LO, SPS nr 177, ISP nr 67, ZS-P nr 3 - na łączną kwotę dofinansowania ponad 9,3 mln zł: ) i 1 w gminie Tuszyn (przy SP w Górkach Dużych - z dofinasowaniem 1,5 mln zł).

Droga do finansowego wsparcia dla łódzkiego Orła także została otwarta.

Miałem też możliwość – zgodnie z zapowiedzią przedwyborczą – wsparcia realizacji ośrodka rekreacyjnego w Lisowicach koło Koluszek. Zachęcam do odwiedzenia by przekonać się, że warto.

www.facebook.com/wlodzimierztomaszewskilodz/