Tradycyjne dania i potrawy z Łódzkiego
Jeżowski żur z ziemniaczkami
Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 2009-05-28 w kategorii Gotowe dania i potrawy w woj. łódzkim.
Wygląd:
Zawiesisty płyn z widocznymi kawałkami dodatków w postaci ziemniaków, skwarek i grzybów.
Kształt:
Zależny od kształtu naczynia
Rozmiar:
Jedna porcja to około 500 g.
Barwa:
Kremowa z widocznymi brązowymi i żółtymi dodatkami.
Konsystencja:
Gęsty płyn z małymi kawałkami dodatków.
Smak:
Charakterystyczny smak i zapach naturalnego zakwasu żytniego oraz przypraw i grzybów.
Tradycja:
Żur to „niemiecka nazwa
Tradycyjne dania i potrawy z Łódzkiego
Kapłonek (wodzianka) z Gałkowa
Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 2009-01-26 w kategorii Gotowe dania i potrawy w woj. łódzkim.
Wygląd:
Gęsta, zawiesista zupa ze skwarkami.
Kształt:
Zależny od naczynia.
Rozmiar:
Zależna od naczynia.
Barwa:
Barwa mleczno-biała z widocznymi brązowymi kawałkami skwarki.
Konsystencja:
Gęsta, zawiesista o niejednorodnej strukturze.
Smak:
Smak słodko-kwaśny, zapach świeżego chleba.
Tradycja:
Jedną z podstawowych gotowanych potraw na wsi były różnego rodzaju zupy. Ze względu na ogólnie panującą biedę, zupy gotowano z najtańszych i najłatwiej dostępnych składników. Tradycyjną potrawą codzienną jedzoną w Polsce środkowej, często na śniadanie, był kapłonek, bądź gwarowo „wodzianka”. Wodzianka to „zupa przyrządzona z czerstwego chleba pokrajanego w kostkę, zalanego wrzątkiem, z dodatkiem roztartego z solą czosnku i tłuszczu, najlepiej smalcu ze skwarkami” (M. E. Halbański, „Leksykon sztuki kulinarnej”, Warszawa 1987). Zupa ma cenne substancje odżywcze takie jak: błonnik, witaminy i sole mineralne. Dzięki czemu jest potrawą pożywną, lekkostrawną i sycącą, doskonałą jako danie spożywane rano, przed rozpoczęciem ciężkiej pracy. W niektórych regionach Polski wodzianka nazywana była rosołem na siekierze. W Brzezińskiem gotowano taką polewkę zwaną ślepym rosołem względnie rosopitkiem, w Łowickiem i na innych terenach Polski środkowej rosołkiem lub gapim rosołem. Gotowano go na skórce słoniny, z listkiem laurowym, włoszczyzną lub kminkiem. Chleb używany do kapłonka powinien być czerstwy, żytni, z dobrze wypieczoną skórką – wtedy zupa posiada charakterystyczny dla tej potrawy aromat i lekko kwaskowy smak. Ponadto, by kapłonek był smaczniejszy i uzyskał odpowiedni kolor używa się śmietany. Z przypraw używane są tylko podstawowe tzn. sól i pieprz, a to ze względu na tradycyjne przygotowanie potrawy, która była potrawą ubogich na przednówku. W tradycyjnym pożywieniu wiejskim ważne miejsce zajmowały posiłki postne podawane w piątki, a nawet w środy i soboty oraz w ciągu czterdziestodniowego postu przed Wielkanocą. W Polsce potrawami postnymi były przede wszystkim kwaśne polewki gotowane na wodzie i maszczone olejem, a wśród nich znajdowała się wodzianka, której wówczas nie krasiło się słoniną ze skwarkami. „Ostatnie trzy dni Wielkiego tygodnia (…) (Triduum Sacrum) (…) Wówczas jedzono m.in. zupę chrzanową, kapłon z suszonego chleba…” (J. P. Dekowski, „Przemiany tradycyjnego pożywienia wiejskiego na obszarze Polski środkowej” [w] „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi”, Seria Etnograficzna nr 20, Łódź 1979).
Tradycyjne dania i potrawy z Łódzkiego
Kluski nadziewane z kapustą zasmażaną
Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 2016-09-14 w kategorii Gotowe dania i potrawy w woj. łódzkim.
Wygląd:
Podłużne wypełnione farszem mięsnym kluski. Kapusta zasmażana przygotowana z gotowanej kiszonej kapusty z widocznymi podsmażonymi kawałkami mięsa wieprzowego z cebulą i przyprawami.
Kształt:
Kluski podłużne, wrzecionowate, kapusta w postaci gęstej masy.
Rozmiar:
Długość klusek około 10 cm, szerokość od 3 cm do 4 cm. Gęsta masa z kapusty.
Barwa:
Zewnętrzna klusek jasnożółta, kapusta zasmażana koloru brązowo-brunatnego.
Konsystencja:
Kluski zwarte i sprężyste, kapusta o konsystencji gęstej masy.
Smak:
Kluski posiadają charakterystyczny smak i zapach ugotowanego ciasta ziemniaczanego z dodatkiem mąki pszennej. W smaku wyczuwalne także nadzienie z farszu mięsnego oraz okrasa z boczku i cebuli. Kapusta zasmażana posiada wyraźny zapach ugotowanej kapusty wraz z dodatkiem mięsa wieprzowego i przesmażonej cebuli, smak lekko kwaskowaty i lekko słony.
Tradycja:
Wągry to miejscowość położona w gminie Rogów, powiecie brzezińskim w województwie łódzkim. Jest to miejscowość typowo rolnicza z przebiegającą linią kolei warszawsko-wiedeńskiej wybudowaną w połowie XIX wieku. W sąsiedztwie miejscowości przepływa rzeka Mroga, na której znajduje się zbiornik wodny. Dolina rzeki Mrogi i Wzniesienia Łódzkie stanowią wokół miejscowości Wągry bardzo malowniczy krajobraz. Nie ma w okolicy dużego ośrodka miejskiego oraz większych zakładów przemysłowych, co korzystnie wpływa na środowisko naturalne i jakość produktów rolnych. Dzięki takim warunkom naturalnym gospodynie do dziś przygotowują różnorodne potrawy z lokalnych surowców. Przykładem są kluski nadziewane z kapustą zasmażaną. Sporządzane są z ugotowanych i przeciśniętych przez prasę ziemniaków z dodatkiem mąki pszennej i ziemniaczanej, nadziewane farszem z mięsa wieprzowego i podawane z kapustą kiszoną zasmażaną. Jest to połączenie składników wchodzące w skład pożywienia świątecznego – mąka pszenna, mięso wieprzowe, ze składnikami będącymi na polskiej wsi podstawą pożywienia codziennego, czyli z ziemniakami, jajkami, kapustą kiszoną, cebulą. Potrawa ta powstała prawdopodobnie z udoskonalania innych przepisów na kluski wykonywane z ziemniaków z dodatkiem pszennej i ziemniaczanej mąki. Kluski nadziewane z kapustą zasmażaną przygotowywane są zazwyczaj „w okresie jesienno-zimowym i wczesną wiosną” (Wywiad przeprowadzony z mieszkańcami miejscowości Wągry).
Tradycyjne dania i potrawy z Łódzkiego
Kluski żelazne
Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 2016-02-12 w kategorii Gotowe dania i potrawy w woj. łódzkim.
Wygląd:
Podłużne kluski przygotowane z tartych surowych i ugotowanych ziemniaków.
Kształt:
Obłe, wydłużona elipsa.
Rozmiar:
Jedna kluska o długości około 6 cm.
Barwa:
Jasnoszara.
Konsystencja:
Ścisła, miękka i sprężysta.
Smak:
Wyraźny smak i aromat gotowanych ziemniaków.
Tradycja:
Gmina Szadek położona w powiecie zduńskowolskim, w województwie łódzkim jest gminą o charakterze rolniczym. Dzięki korzystnym warunkom glebowym, hydrologicznym i klimatycznym rozwinęła się na tym terenie uprawa zbóż i ziemniaków. „Ziemniak był powszechnym produktem – jedzono go zarówno w dni powszednie, jak i świąteczne. Można je było spożywać w różnych kombinacjach. Dodawano je do mąki i wypiekano z niej chleb, jedzono z kapustą, gotowano zupy ziemniaczane, smażono placki ziemniaczane itp.” (T. Sobczak, „Konsumpcja żywnościowa chłopska w Królestwie Polskim w 2 połowie XIX wieku i w początkach XX wieku”, Wrocław 1986). W gminie Szadek bardzo popularną potrawą przygotowywaną z ziemniaków były kluski żelazne, których receptura przekazywana od dawien przez gospodynie stała się powszechna w każdym domu. Do przygotowania potrawy należało najpierw obrać ziemniaki i podzielić na dwie części. Jedna część ziemniaków była gotowana, kolejna ścierana na tarce o małych oczkach, by następnie wycisnąć z nich sok przez ściereczkę. Wyciśnięty sok był wylewany, zostawiając skrobię, która łączona była z surowymi ziemniakami. Następnie ugotowane i starte ziemniaki wyrabiane były z mąką, jajkiem kurzym i doprawiane solą. Z wyrobionego ciasta formułowane były w dłoniach wałeczki. Ostatnim etapem było wrzucanie klusek na gotującą wodę, kiedy wypłynęły na wierzch oznaczało to, że są gotowe do spożycia. Pełnię smaku osiągały podane ze skwarkami ze słoniny przesmażonej z cebulą. Do dziś kluski żelazne przygotowywane są w szadkowskich domach, a także na wydarzenia kulturalne o charakterze lokalnym.
