Tradycyjne dania i potrawy z Łódzkiego
Łubnicki żur smażony
Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 2016-11-04 w kategorii Gotowe dania i potrawy w woj. łódzkim.
łubnicki żur smażony
Wygląd:
Gęsta zupa przygotowana na bazie słodkiego mleka i kwaśnej maślanki ze skwarkami.
Kształt:
W zależności od naczynia, w którym się znajduje.
Rozmiar:
W zależności od naczynia, w którym się znajduje.
Barwa:
Kremowa.
Konsystencja:
Gęsta, zawiesista zupa.
Smak:
Lekko kwaskowaty, orzeźwiający.
Tradycja:
W Łubnicach, najstarszej osadzie na ziemi wieluńskiej, żur smażony przyrządzany jest od co najmniej trzech pokoleń. Mieszkańcy pamiętają, że na początku występował tylko w Łubnicach, „(…) ale jak się ludzie pożenili dalej, to i trafił do Ludwinowa, czy Wójcina” (Wywiad przeprowadzony z mieszkańcami gminy Łubnice). Podstawowymi składnikami łubnickiego żuru smażonego są: surowa słonina, słodkie mleko i kwaśna maślanka. Do zagęszczenia żuru używana jest mąka pszenna, a dla podniesienia walorów smakowych doprawiany jest solą i roztartym czarnym pieprzem. Dodatkiem zawsze są ziemniaki gotowane w skórce – lokalnie „w dłubinkach”. „Dawniej była to potrawa codzienna, przygotowywana przez cały rok, niezależnie od pory roku. Ziemniaki, mleko, mąka i słonina zawsze były w domu. Żur przygotowywano nawet kilka razy w tygodniu. (…) Do dnia dzisiejszego potrawa ta jest dość często gotowana. Chociaż w ostatnich latach zmienił się trochę jej charakter. Przygotowywana jest przy okazji spotkań rodzinnych, kiedy dzieci przyjeżdżają do domu rodzinnego” (Wywiad przeprowadzony z mieszkańcami gminy Łubnice). Obecnie łubnicki żur smażony przyrządzany jest zazwyczaj w sobotę na śniadanie. Zajmuje również ważne miejsce w ofercie kulinarnej gospodarstw agroturystycznych.
Tradycyjne dania i potrawy z Łódzkiego
Gołąbki z Osin
Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 2008-08-08 w kategorii Gotowe dania i potrawy w woj. łódzkim.
Wygląd:
Podłużne, lekko spłaszczone, owalne. W przekroju można wyróżnić drobne cząstki (kapusta, mięso, cebula), które tworzą zespoloną masę
Kształt:
Podłużny i owalny.
Rozmiar:
Długość i średnica w zależności od zapotrzebowania.
Barwa:
Na zewnątrz jak i w przekroju jasnobrązowa z wyraźnymi jasnozielonymi lub oliwkowymi włóknami kapusty.
Konsystencja:
Produkt stały mięsisty z wyraźnymi włóknami kapusty.
Smak:
Właściwy dla kapusty, mięsa i cebuli. Zapach kapusty i pomidorów.
Dodatkowe Informacje:
Produkt jest przeznaczony do bezpośredniego spożycia na zimno i na gorąco.
Tradycja:
Na terenie Łowicza od wielu lat funkcjonuje Zakład Przetwórstwa Owocowo–Warzywnego, co związane było z dynamicznym rozwojem upraw warzyw i owoców. Dobre plony kapusty białej, łatwość jej uprawy, przechowywania i przetwarzania, spowodowała, iż kapusta była i jest najchętniej uprawianym warzywem na tym obszarze. Wykorzystywana jest ona w postaci surowej, gotowanej i kiszonej do przygotowywania różnych potraw przez cały rok. Wszystkie potrawy z kapusty, ze względu na jej dostępność, od lat były potrawami codziennymi, postnymi, typowymi dla biedoty wiejskiej. Po II wojnie światowej rozpoczęły się zmiany w sposobie żywienia. Coraz więcej rolników hodowało zwierzęta i mięso stawało się łatwiej dostępne. Zaczęto łączyć mięso z różnymi warzywami, tworząc niespotykane nigdzie indziej potrawy o oryginalnym smaku. Tak powstały gołąbki z Osin. Przygotowuje się je z bardzo małej ilości mięsa wieprzowego, dużej ilości warzyw i produktów zbożowych (kasza manna, ryż). Do przygotowania gołąbków wykorzystywana jest kapusta biała, cebula, pomidory, włoszczyzna, jaja i mięso wieprzowe oraz przyprawy: sól, pieprz, liść laurowy, ziele angielskie. Ważne jest, jakiej jakości surowce zostaną użyte do przygotowania potrawy oraz specyficzny smak połączenia mięsa wieprzowego z poszatkowaną kapustą. Mięso używane do gołąbków pochodzi z uboju świń chowanych na naturalnych paszach. Ze względu na to, że jest to zdrowa, pożywna i tania potrawa, gołąbki podawane były na różnych uroczystościach rodzinnych i świątecznych stołach. Przepis na gołąbki z Osin przekazywany był z pokolenia na pokolenie. Zapisany został w podręcznym zeszycie magazyniera Przetwórni Owoców i Warzyw w Osinach z 1980 roku, a pod przepisem zostało wpisane przesłanie - „abyście nie zapomniały jak nasze prababcie i babcie gotowały”. Gołąbki z Osin swoim smakiem, oryginalnością składu, a jednocześnie prostotą przygotowania zaspokajały i po dziś dzień zaspokajają najwyższe wymagania pasjonatów tradycyjnej polskiej kuchni.
Tradycyjne dania i potrawy z Łódzkiego
Golonka z kapustą zasmażaną
Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 2016-05-11 w kategorii Gotowe dania i potrawy w woj. łódzkim.
Wygląd:
Ugotowany i podpieczony kawałek mięsa wieprzowego z kością – golonka z nogi przedniej lub tylnej, z kapustą zasmażaną.
Kształt:
Naturalna golonka przednia lub tylna, owalna z masą zasmażonej kapusty.
Rozmiar:
Waga golonki około 80 dag, kapusta około 200 gramów.
Barwa:
Golonka złocisto-brązowa, w przekroju mięso od barwy jasnoróżowej do brunatnej, tłuszcz barwy biało-kremowej, kapusta zasmażana koloru brązowo-brunatnego.
Konsystencja:
Miękkie mięso dobrze odchodzące od kości, kapusta zasmażana o gęstej konsystencji.
Smak:
Lekko słony, wyczuwalne warzywa i przyprawy, w których golonka jest gotowana a później zapiekana. Kapusta zasmażana posiada wyraźny zapach ugotowanej kapusty wraz z dodatkiem mięsa wieprzowego i przesmażonej cebuli, smak lekko kwaskowaty i lekko słony.
Tradycja:
Nagawki to miejscowość położona w gminie Dmosin, powiecie brzezińskim w województwie łódzkim. Usytuowana jest w dolinie rzeki Mrogi, wokół której roztaczają się malownicze Wzniesienia Łódzkie. Dmosin jest gminą typowo rolniczą z licznymi małymi, rodzinnymi gospodarstwami, gdzie przeważa hodowla drobiu i trzody chlewnej a także uprawa mieszanek zbożowych. Gospodynie przez lata opracowywały receptury przeróżnych potraw, które bazowały na lokalnych, łatwo dostępnych surowcach. Taką potrawą przygotowywaną na początku tylko od święta, później częściej była golonka z kapustą zasmażaną. „Golonka powinna być około 1,5 kg, ale nie mniejsza niż 1 kg. Nie może być zbyt chuda i też niezbyt tłusta”. (Wywiad przeprowadzony z mieszkańcami gminy Dmosin). Sposób jej przygotowania jest długi i pracochłonny. Na początku do uprzednio nastawionej wody z przyprawami do wrzątku należy wrzucić golonkę i gotować. W międzyczasie przygotowywane są warzywa, które wrzucone zostają do gotującej się golonki, kiedy jest już lekko miękka. Całość gotowana jest do miękkości. Następnie należy przygotować kapustę tj. pokroić ją i gotować z dodatkiem soli i pieprzu, odcedzić. Obraną cebulę, boczek oraz słoninę należy pokroić i obsmażyć. Ugotowaną i odciśniętą kapustę następnie należy połączyć z przesmażonym mięsem z cebulą. Ugotowaną golonkę należy wstawić do piekarnika z majerankiem i liściem laurowym i piec około 40 minut podlewając piwem. Tak przygotowywana golonka podawana jest z kapustą zasmażaną oraz dodatkami takimi jak chrzan lub musztarda lub pieczywo. Golonka z kapustą zasmażaną stała się elementem promocji regionu podczas lokalnych i regionalnych imprez kulturalnych dotyczących dziedzictwa i bogactwa tradycji i kultury regionu łódzkiego.
Tradycyjne dania i potrawy z Łódzkiego
Kapusta z grochem
Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 2008-05-05 w kategorii Gotowe dania i potrawy w woj. łódzkim.
Wygląd:
Masa gęsta z widocznymi włóknami kapusty i skwarkami.
Kształt:
Zależny od upodobania. Ponieważ jest to gęsta potrawa, można ją uformować w kształcie podłużnego lub owalnego kotleta.
Rozmiar:
Zależna od ilości i wielkości naczynia, w którym potrawa jest podawana.
Barwa:
Kremowo-żółto-zielonkawa z jasnymi i ciemnobrązowymi kawałkami skwarek na wierzchu.
Konsystencja:
Mączysta potrawa z wyraźnymi włóknami kapusty, częściami grochu i grudkami skwarek.
Smak:
Smak kwaskowaty, zapach grochu i gotowanej kapusty
Dodatkowe Informacje:
Produkt jest przeznaczony do bezpośredniego spożycia na zimno lub na gorąco. Łatwy do przechowywania w warunkach domowych. W chłodziarce może być przechowywany przez 1–7 dni. Przechowywany w ten sposób nie traci walorów odżywczych ani smakowych.
Tradycja:
Kapusta biała była powszechnie uprawiana od dziesiątków lat. Z uwagi na łatwość uprawy, dobre plony, łatwość przechowywania i przetwarzania kapusta stanowiła jedno z najczęściej spożywanych warzyw przez cały rok w postaci świeżej, gotowanej lub kiszonej. W związku z jej dużą dostępnością, potrawy z samej kapusty stanowiły podstawę wyżywienia biedniejszych mieszkańców wsi. Zamożniejsi na co dzień, a biedniejsi od święta wzbogacali kapustę różnymi dodatkami. Jedną z takich tradycyjnych potraw była kapusta z grochem. Groch mieszano także z ziemniakami, kiszoną kapustą lub kiszonymi burakami. Groch z kapustą omaszczano zawsze starym sadłem (Jan Piotr Dekowski, Przemiany tradycyjnego pożywienia wiejskiego na obszarze Polski środkowej, Kultura wsi Polski środkowej w procesie zmian, Tom 2, Prace i materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Etnograficzna Nr 20, Łódź 1979). Gotowaną kapustę najczęściej przyrządzano z grochem, rzadziej z grzybami. Dla smaku przyprawiano ją pieprzem i przesmażonym olejem z cebulą. Przygotowywanie kapusty z grochem było związane z konkretnymi wydarzeniami i porami roku. W zimowym okresie, przy nasileniu prac związanych z przędzeniem i tkaniem, przygotowywano na kilka dni większą ilość kapusty z grochem (…) Potrawy postne przygotowywane były z samą solą albo kraszone olejem. W poście jedzono na śniadanie ziemniaki ze śledziem, ziemniaki z barszczem lub zarzucone kaszą, niekiedy kapustą, kluski z barszczem, kapustę z grochem, na obiad kluski lub ziemniaki z kwasem, kaszę jaglaną, krupnik lub groch, na kolację zalewajkę, kluski z barszczem lub kapustę z grochem (Jan Piotr Dekowski, Z badań nad pożywieniem ludu łowickiego (1880-1939), Prace i materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Etnograficzna Nr 12, Łódź 1968). Kapusta z grochem stanowiła także główne danie podawane na obiad w czasie świąt. W pierwszy dzień Bożego Narodzenia na śniadanie podawano chleb z barszczem, na obiad kapustę z grochem albo rosół wołowy z kluskami (…). Wielkanocny obiad obejmował przeważnie potrawy gotowane: kluski z barszczem, rosołem lub tartym serem, odgrzewaną kapustę z grochem lub krupniczek na kiełbasie. Dużym wydarzeniem powiązanym z przygotowaniem wielu potraw w tym kapusty z grochem było wesele. Gościom weselnym podawano wówczas na poczęstunek chleb z żurem lub placek z kawą (…), na obiad zaś mięso wołowe, drób, flaki, pasternak, kluski, ziemniaki, kaszę jęczmienną, kapustę z grochem, czasem rosół (Jan Piotr Dekowski, Przemiany tradycyjnego pożywienia wiejskiego na obszarze Polski środkowej, Kultura wsi Polski środkowej w procesie zmian, Tom 2, Prace i materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Etnograficzna Nr 20, Łódź 1979). W czasie trwania wesela – Tradycyjne obiady były dość obfite i podobnie jak poczęstunki, zakrapiane wódką. Do podstawowych ich dań należały: kapusta z grochem, kasza jaglana ze słoniną (…) (Jan Piotr Dekowski, Z badań nad pożywieniem ludu łowickiego (1880-1939), Prace i materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Etnograficzna Nr 12, Łódź 1968). Gmina Dmosin leży około 20 km od Łowicza, gdzie od lat istnieje przetwórnia owoców i warzyw. Z tego też powodu na terenie gminy kapusta uprawiana jest na szeroką skalę i wykorzystywana do przygotowywania wielu potraw. Przepis na kapustę z grochem przekazywany był z pokolenia na pokolenie. Jest on identyczny z przepisem na kapustę z grochem w wersji postnej, umieszczonym w książce Franciszki Gensówny Młoda Gospodyni, wydanej przez „Księgarnię Polską” Towarzystwo Polskiej Macierzy Szkolnej z 1928 roku. W okolicy Dmosina do dzisiaj kapusta z grochem jest obowiązkową potrawą wieczerzy wigilijnej. Na co dzień kapustę z grochem podaje się jako dodatek do dań mięsnych. Przed podaniem krasi się ją skwarkami. W związku z tym, że potrawy z kapusty kiszonej są smaczne, zdrowe, a tradycja ich gotowania jest głęboko zakorzeniona w Gminie Dmosin, Koło Gospodyń Wiejskich w Osinach prezentuje kapustę z grochem na różnych uroczystościach gminnych, powiatowych i wojewódzkich, gdzie zawsze cieszy się ona dużym uznaniem. Kapusta z grochem smakuje bowiem wyśmienicie podawana na gorąco jako dodatek do mięs, ale równie smaczna jest na zimno. W konkursie „Potrawy regionalne – szansą rozwoju” zorganizowanym z okazji 600 lat Dmosina jurorzy docenili smak kapusty z grochem, przyznając jej I miejsce.
