Zdalne nauczanie, a nie tylko zadawanie - czy szkoły są przygotowane na lekcje online?

Tylko jednego dnia - 24 września - na ten tryb pracy w przeszły na kilka najbliższych dni dwa duże licea w Łodzi – XX i XXXIII, a w wielu innych placówkach - wytypowane przez służby sanitarne klasy.
Czy po doświadczeniach wiosennych, gdy konieczność prowadzenia zajęć online zaskoczyła wszystkich, teraz jesienią łódzkie szkoły są do niej odpowiednio przygotowane?

Sprawą najważniejszą było zdiagnozowanie dostępu do sprzętu komputerowego oraz Internetu, ustalenie, czy każdy uczeń posiada w miejscu zamieszkania komputer z dostępem do internetu, umożliwiającym naukę zdalną.
- Z przeprowadzonych przez nas ankiet wynika, że dzieci, którym tego brakuje, jest w całej szkole, czyli na 425 - dziesięcioro – podał Michał Różański, dyrektor SP 26.

Wydział edukacji podsumował, że miejskie placówki posiadają ponad 7500 komputerów przeznaczonych do celów dydaktycznych do dyspozycji uczniów i nauczycieli, w tym ponad 2800 to komputery przenośne. W razie potrzeby szkoły mogą użyczać posiadany sprzęt na potrzeby uczniów i nauczycieli. W dużej mierze jednak nauczyciele w domu wykorzystują własny, gdyż nie ma możliwości wyposażenia każdego indywidualnie w sprzęt służbowy. Także uczniowie pracują na swoich urządzeniach mobilnych lub stacjonarnych. Jednocześnie z analizy ich potrzeb w czasie pracy zdalnej szkół od marca do czerwca 2020r. wynika, że najczęściej sygnalizowali: brak komputera czy laptopa, niewystarczającą liczbę urządzeń w stosunku do użytkowników, brak dostępu do internetu, brak telefonu czy smartfona.

W takich sytuacjach nauczyciele organizowali i teraz też będą organizowali nauczanie zdalne wykorzystując różne możliwości, aby dotrzeć do wszystkich uczniów.
- Na krótką metę to może być nawet kontakt telefoniczny i przekazanie zakresu materiału do opracowania w domu, a gdy miałoby to trwać nieco dłużej – rodzice mogą odebrać w szkole materiały w wersji papierowej – mówi jedna z nauczycielek w szkole podstawowej. - Jednak uczniów pozbawionych całkowicie dostępu do sieci jest na szczęście naprawdę niewielu. Mamy kontakt przez dziennik elektroniczny, komunikatory, no i system Office 365.

Łódzkie placówki miały to szczęście, że wdrożenie Office 365 rozpoczęło się zdecydowanie wcześniej, bo już 15 listopada 2017 r. Jego usługi jednak były do marca 2020, czyli do momentu wybuchu pandemii koronawirusa i wstrzymania stacjonarnych lekcji, wykorzystywane wyłącznie jako wsparcie procesów edukacyjnych. Od marca natomiast stały się głównym narzędziem, pozwalającym na zorganizowanie zdalnego kształcenia uczniów. I niezbędne okazały się natychmiastowe szkolenia rad pedagogicznych, poświęcone korzystaniu z usługi Teams. Dużym powodzeniem cieszyły się też zajęcia z wykorzystania aplikacji Forms i Sway. Konsultanci i doradcy metodyczni Łódzkiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego, specjalizujący się w stosowaniu usług Office 365 w kształceniu zdalnym, zorganizowali 91 kursów, warsztatów i spotkań rad pedagogicznych dla 1254 nauczycieli. Przeprowadzili dla nich 625 godzin spotkań on-line (webinariów w usłudze Teams).

Dyrektorzy dziś z pełną odpowiedzialnością deklarują gotowość do przejścia w razie potrzeby na nauczanie zdalne.
- Metodą prób i błędów przygotowywaliśmy się do tej pracy – mówi Michał Filipczak, wicedyrektor SP 11. - Wypracowaliśmy w naszej szkole system e-learningowy, dzięki wsparciu rady rodziców. Platforma edukacyjna, z której korzystamy, jest bardzo czytelna, tam są wszystkie materiały, zamieszczane w wersji do odebrania przez rodzica i ucznia. Przygotowujemy się do wsparcia nauki za pomocą Teamsów. Do tej pory Office 365 wykorzystywaliśmy w elementach pracy online, natomiast w tym roku będziemy korzystać z niej w kluczowych przedmiotach, takich jak matematyka, chemia, fizyka, języki. Planujemy szkolenie w zakresie różnych innych narzędzi do wykorzystania w nauce zdalnej. Jest jeszcze dziennik elektroniczny – w mniejszym stopniu, ale też okazuje się przydatny. Sprawdziliśmy możliwości technologiczne uczniów i rodziców – nie ma w tym względzie problemów. Na krótki okres - dobrze sobie poradzimy.

Co jest niezbędne, aby nauka online mogła się odbywać?
minimum sprzętowe to: telefon komórkowy (smartfon) z dostępem do internetu dla ucznia, laptop lub komputer stacjonarny dla nauczyciela plus słuchawki i kamerka

• - aplikacja, platforma e-learningowa, umożliwiająca prowadzenie lekcji online w formie videokonferencji
• - login i hasło dla ucznia, by mógł się zalogować i brać udział w zajęciach
• - plan lekcji – Nie ma konieczności tworzenia specjalnego dla nauki zdalnej – uważa Michał Różański, dyrektor SP 26. - Wręcz jest to niewskazane według mnie. W razie wprowadzenia zdalnej nauki w całej szkole lub części klas, płynnie, bez dodatkowego zamieszania wtedy przechodzi się na tryb online, a poza tym nic się nie zmienia.
• - wychowanie fizyczne – można prowadzić zajęcia teoretyczne albo online, kiedy nauczyciel prezentuje ćwiczenia możliwe do wykonania w domu lub na powietrzu
• - plastyka, technika, muzyka – prócz teorii, można uczniom wyznaczyć zadania do wykonania w domu, a potem poprosić o przesłanie zdjęć czy nagrań ze śpiewania czy gry np. na flecie
• - sprawdzian, klasówka, ocena stanu wiedzy – jest możliwa z wykorzystaniem aplikacji, wymaga uczciwości ze strony ucznia.

Jak zorganizować kształcenie na odległość w szkole?
Wskazówki dla dyrektora od MEN

1. Podstawą do wypracowania w szkole organizacji pracy i nauki zdalnej jest diagnoza w zakresie dostępu do sprzętu komputerowego oraz Internetu. Ważne jest ustalenie, czy każdy uczeń posiada w miejscu zamieszkania komputer do własnej dyspozycji z dostępem do Internetu umożliwiającym naukę zdalną, czy też musi dzielić się nim z innymi domownikami (rodzeństwem, rodzicami). Takie informacje można zebrać za pomocą ankiety lub w inny sposób praktykowany w szkole.
2. Wybór jednego rozwiązania dla danego rodzaju aktywności, np.: wspólne dla całej szkoły rozwiązanie w zakresie platformy do zdalnego nauczania, sposobu komunikacji audio-wideo, przekazywania komunikatów i wiadomości dla rodziców. Nauczanie zdalne może być prowadzone na Zintegrowanej Platformie Edukacyjnej www.epodreczniki.pl, udostępnionej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, na której odwzorowano strukturę klas i oddziałów wszystkich szkół. Platforma ta pozwala na planowanie procesu nauki zdalnej i monitorowanie postępów uczniów, a dzięki wbudowanym modułom komunikacyjnym umożliwia komunikację pomiędzy nauczycielami i uczniami oraz pomiędzy uczniami.
W nauczaniu zdalnym może być wykorzystywana także inna platforma
lub narzędzie dostępne dla uczniów i nauczycieli. W zakresie komunikacji, w tym z rodzicami, przydatnym narzędziem jest także dziennik elektroniczny.
3. Uwzględnienie w planowaniu i organizacji zajęć z wykorzystaniem technik kształcenia na odległość różnych metod pracy zdalnej:
a. metody synchronicznej – nauczyciel i uczniowie pracują w jednym czasie, np. wideolekcja na platformie, wideochat,
b. asynchronicznie – w różnym czasie, np. nagrania lekcji, prezentacje, linki do materiałów edukacyjnych, dokumenty, filmy dostępne dla uczniów na platformie/ w sieci, lekcje przez pracę w chmurze,
c. łączenie pracy równoległej z pracą rozłożoną w czasie, np. wykonanie wspólnie miniprojektu, poszukiwanie informacji w celu rozwiązania problemu, a następnie przygotowanie prezentacji efektów wspólnej pracy,
d. konsultacje, podczas których nauczyciel jest dostępny on-line dla uczniów.
4. Skoordynowanie na poziomie szkoły dziennej i tygodniowej liczby zajęć prowadzonych w szkole synchronicznie – ustalenie limitu lekcji prowadzonych
w czasie rzeczywistym na poszczególnych etapach edukacyjnych zarówno
w tygodniu, jak i w konkretnym dniu, przy uwzględnieniu bezpieczeństwa i higieny pracy przy komputerze (lub innym urządzeniu multimedialnym).
5. Systematyczne (np. raz w tygodniu, raz na dwa tygodnie) zamieszczanie/ uaktualnianie rozkładu zajęć poszczególnych klas wraz z informacją o formie zajęć/metodzie prowadzenia, tematyce zajęć, zadaniach dla uczniów z terminem ich wykonania/przesłania, tak by rodzice mieli możliwość zapewnienia dziecku dostępu do komputera.
6. Skoordynowanie na poziomie poszczególnych oddziałów klasowych liczby
i rodzaju zadawanych uczniom prac do samodzielnego wykonania i prac domowych – uczniowie muszą mieć odpowiedni czas na wywiązywanie się
z zadanych im prac oraz wsparcie i pomoc nauczycieli.
7. Zapewnienie uczniom możliwości indywidualnych konsultacji z nauczycielami:
on-line, z wykorzystaniem komunikatorów, ewentualnie telefonicznie; udostępnienie grafiku konsultacji nauczycieli.
8. Zapewnienie nauczycielom możliwości prowadzenia lekcji z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość w siedzibie szkoły, zgodnie z wytycznymi MZ i GIS1. Zapewnienie nauczycielom możliwości uczestnictwa w szkoleniach podnoszących kompetencje informatyczne, dzięki którym będą potrafili sprawnie korzystać z narzędzi stosowanych w szkole, a także w szkoleniach z zakresu metodyki pracy zdalnej.
9. Utworzenie w szkole zespołu/grupy liderów zdalnego nauczania w celu wspierania pozostałych nauczycieli, dzielenia się doświadczeniami i umiejętnościami informatycznymi oraz metodycznymi.
10. Wypracowanie, z uwzględnieniem doświadczeń z roku szkolnego 2019/2020, skutecznych sposobów zarządzania i współpracy z radą pedagogiczną,
np. współpraca z radą pedagogiczną podzieloną na przykładowe podzespoły: nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej, nauczyciele klas IV-VI, nauczyciele klas VII-VIII, nauczyciele świetlicy, specjaliści i tzw. pedagodzy wspomagający, kadra kierownicza.
11. Obserwowanie przez dyrektora zajęć prowadzonych on-line – weryfikowanie materiałów udostępnianych uczniom do nauki, obserwowanie działań nauczyciela, w szczególności dotyczących: komunikowania uczniom celu/celów zajęć, wskazywania wymaganych zadań i aktywności, wspierania uczniów w ich realizacji, dawania wskazówek, ukierunkowywania, oceniania, ilości zadawanych prac domowych. Obserwacje dyrektor prowadzi zgodnie z planem nadzoru pedagogicznego oraz – jeżeli wynika to z potrzeb – także w trybie doraźnym.
12. Systematyczne organizowanie spotkań on-line z rodzicami za pośrednictwem wybranego przez szkołę komunikatora.
13. Stała współpraca ze szkolnym Inspektorem Ochrony Danych Osobowych
w zakresie ochrony danych w czasie korzystania z narzędzi do komunikacji
i prowadzenia zajęć podczas nauki zdalnej.