Stary Hel (woj. pomorskie)
CC BY-SA 3.0
Stary Hel to miasto, którego powstanie datuje się na ok. XIII wiek, choć istnieją też wzmianki o grodzie, który znajdował się tam już w IX wieku. W przeszłości był to ważny ośrodek handlowy, który - jak sama nazwa wskazuje - mieścił się na Półwyspie Helskim. W latach świetności miasto zamieszkiwało ponad 1000 osób! Stacjonowały tam krzyżackie okręty, a piraci uznawali Stary Hel za świetną bazę wypadową. Pod koniec XVI wieku zabudowania miasta uległy zniszczeniom w wyniku pożaru, wywołanego prawdopodobnie przez Szwedów. Był to już „początek końca” Starego Helu, który od ok. XVII wieku był stopniowo wchłaniany przez Morze Bałtyckie w wyniku cofania się linii brzegowej Mierzei Helskiej. Legenda głosi, że miasto zniknęło z powierzchni ziemi przez pychę jego mieszkańców, a spod morskiej tafli usłyszeć można bijące dzwony zatopionego kościoła. W okresie międzywojennym w (nowym) Helu, podczas budowy wojennego portu natrafiono na ruiny świątyni. Wezwano zespół archeologów z Torunia, jednak napięta sytuacja nie pozwoliła na przeprowadzenie dokładnych badań - mury zasypano i kontynuowano budowę. O istnieniu Starego Helu przypominały tylko ludzkie szczątki, pierwotnie pochowane na starohelskim cmentarzu, później wyrzucane na brzeg przez morskie fale.
CC BY-SA 4.0
Stare Maniowy, przed zatopieniem w Jeziorze Czorsztyńskim, były wsią królewską, której historia sięgała 1326 roku. Przed wybuchem I wojny światowej zdecydowano o budowie zbiornika, który miałby regulować koryto Dunajca z powodu nawracających w tym rejonie powodzi. Choć plany pojawiły się wcześnie, prace rozpoczęto dopiero w latach 70. XX wieku. Według założeń teren wsi także miał znaleźć się pod wodą - ustalono wówczas, że miejscowość zostanie przeniesiona na północ od starej osady. Zabudowania mieszkalne zburzono, jednak z wyznaczonego do podtopienia terenu udało się przenieść drewniany kościół, którego powstanie datuje się na XVIII wiek. Mieszkańcom trudno było pogodzić się z koniecznością przeprowadzki - o nastrojach panujących wśród miejscowej ludności opowiada film dokumentalny „Zapora” (reż. Irena Kamieńska) z 1976 roku.
