Rocznica utworzenia Litzmannstadt Ghetto w Łodzi podczas II wojny światowej

Dostojnicy III Rzeszy Niemieckiej zastanawiali się jak rozwiązać tzw. kwestię żydowską. Rozważano wysiedlenie Żydów do Generalnej Guberni, a potem wywiezienie ich m.in na Madagaskar. Zaczęto już organizować wysiedlenia ludności polskiej i żydowskiej, a na ich miejsce sprowadzać niemieckich osadników. Planu nie tego nie udało się zrealizować.

Przygotowania do utworzenia getta w Łodzi rozpoczęły się w listopadzie 1939 roku. 10 grudnia Friedricha Ubelhör, prezydent rejencji łódzko - kaliskiej wydał tajny okólnik, w którym przedstawił propozycje tymczasowego rozwiązania kwestii osiedlenia Żydów w Łodzi. Argumentował, że wobec 320 tys. Żydów zamieszkujących miasto niemożliwe jest ich całkowite wysiedlenie lub zamknięcie całej tej liczby w getcie. Początkowo zakładano, że utworzone zostaną dzielnice zamieszkania dla Żydów i Polaków. Polacy mieli mieszkać na południe od ul. Czerwonej, a więc na Chojnach, a Żydzi na południu Bałut i Starym Mieście. Był to jednak znacznie mniejszy teren niż zajmowało potem getto. Potem pojawił się pomysł, by tzw. oczyszczanie miasta rozwiązać inaczej.

Żydzi zamieszkujący na północ od Placu Wolności mieli zostać zamknięci w getcie zlokalizowanym na Starym Mieście i Bałutach, tak by umożliwić w mieście utworzenie zwartego centrum niemieckiego. Natomiast Żydzi znajdujący się na południe od Placu Wolności mieli być zorganizowani w oddziały robocze i skupieni w koszarach pod strażą.

Założenie planu Friedricha Ubelhöra zostały zmodyfikowane. W styczniu 1940 roku wyznaczono granice przyszłego getta. Zrezygnowano ze zorganizowania skoszarowanych grup roboczych Żydów. Jednocześnie zdecydowano, że zostanie skonfiskowany na rzecz skarbu III Rzeszy majątek ludności żydowskiej. Ostateczną decyzję w sprawie utworzenia „dzielnicy mieszkaniowej” dla Żydów w Łodzi podjęto 8 lutego 1940 roku. Ogłoszono ją następnego dnia w miejscowej prasie w formie zarządzenia prezydenta policji Johanna Schäfera.

Na mocy tej decyzji wszyscy Żydzi mieli zostać przesiedleni do północnej części Łodzi. Mieszkający tam Polacy i Niemcy zostali stamtąd przesiedleni. Umieszczani w getcie Żydzi mogli zabrać ze sobą jedną walizkę, w której mogły znaleźć się ubrania, bielizna i pamiątki rodzinne.

Formalnie decyzję o utworzeniu Litzmannstadt Ghetto podjęto 8 lutego 1940 roku. Od końca tego miesiąca na ulicach Łodzi rozpoczęły się łapanki na Żydów, którzy jeszcze nie znaleźli się w getcie. 6 marca miał miejsce tzw. krwawy czwartek. Uzbrojone niemieckie bandy wpadały do mieszkań przy ul. Piotrkowskiej i nakazywały w ciągu pięciu minut opuścić lokal. Kto nie zdążył, to tego zabijano. W czasie „krwawego czwartku” życie straciło 127 Żydów.

Przesiedlenia do getta zakończono w połowie kwietnia 1940 roku. Jego granice przebiegały wzdłuż ul. Majowej, Jeneralskiej, Modrej, Wrześniewskiej, Piwnej, Urzędniczej, Zgierskiej, Goplańskiej, Żurawiej, Okopowej, Czarnieckiego, Sukienniczej, Marysińskiej, Inflanckiej, wzdłuż murów cmentarza żydowskiego, Brackiej, Przemysłowej, Głowackiego, Brzezińskiej, Oblęgorskiej, Chłodnej, Smugowej, Nad Łódką, Stodolnianą, Podrzeczną i Drewnowską. Włączono do niego też tereny Marysina. Natomiast wyłączono z niego ul. Zgierską, Limanowskiego i Bałucki Rynek.

Łódzkie getto liczyło 4,13 kilometra kwadratowego. Cały teren otoczono zasiekami z drutu kolczastego, ustawiono posterunki niemieckiej policji porządkowej. Ostatecznie granice łódzkiego getta zamknięto 30 kwietnia 1940 roku. Uwięziono w nim 160 320 Żydów. 153.00 tysiące stanowili mieszkańcy Łodzi. Ale nie tylko. Przywieziono tu też Żydów z Europy. Większość z nich zginęła.