Rehabilitacja onkologiczna poprawia jakość życia pacjentów - mówi dr n. med. Anna Zwierzchowska z Wojewódzkiej Przychodni Rehabilitacyjnej

Czym charakteryzuje się rehabilitacja onkologiczna? Na czym polega jej specyfika?

Rehabilitacja jest nieodłącznym elementem leczenia pacjentów z chorobami nowotworowymi. Niezależnie od tego, jakiego narządu czy układu dotyczy schorzenie. Proces usprawniania pacjentów onkologicznych będzie się charakteryzował indywidualnym podejściem do każdego chorego w zależności od rodzaju nowotworu, sposobu jego leczenia, powikłań mogących powstać w trakcie leczenia oraz chorób współistniejących u tych osób.

Na jakim etapie leczenia onkologicznego należy wdrożyć rehabilitację onkologiczną?

Rehabilitacja onkologiczna powinna być wdrażana już w początkowym okresie leczenia i prowadzona u wszystkich pacjentów z chorobą nowotworową, niezależnie od etapu leczenia onkologicznego. W początkowym etapie leczenia zadaniem rehabilitacji będzie zapobieganie rozwojowi powikłań po leczeniu onkologicznym. Usprawnianie będzie więc miało charakter profilaktyczny. W dalszym etapie procesu leczenia pacjentów z chorobą nowotworową rehabilitacja będzie miała za zadanie przywracanie utraconej funkcji lub minimalizowanie powikłań powstałych i spowodowanych terapią. W ostatnim etapie leczenia onkologicznego rehabilitacja będzie miała charakter paliatywny, czyli będzie łagodzić objawy okresu terminalnego. Należy podkreślić, że proces usprawniania chorych z chorobą nowotworową jest jednakowo ważny na każdym etapie leczenia, gdyż jego zadaniem jest poprawa jakości życia tych pacjentów. Oczywiście nie każdy pacjent onkologiczny będzie przechodził wszystkie etapy rehabilitacji onkologicznej, bo po prostu może ich nie potrzebować.

Jakie zabiegi są wykonywane w ramach tego rodzaju rehabilitacji?
Podstawowymi zabiegami stosowanym w rehabilitacji onkologicznej są różne formy ćwiczeń, ale także drenaż limfatyczny, masaż klasyczny, masaż pneumatyczny, masaż wibracyjny, kąpiele wirowe, terapie powięziowe, mobilizacje blizny czy stymulacje. Chcę zwrócić uwagę, iż rehabilitacja onkologiczna nie ogranicza się jedynie do stosowania różnych zabiegów czy terapii usprawniających, ale swoim zakresem obejmuje psychoterapię chorych oraz edukację prozdrowotną.

Czy obostrzenia związane z pandemią zmieniły sposób realizowania rehabilitacji onkologicznej?
Obostrzenia związane z pandemią nie wpłynęły na sam sposób usprawniania chorych onkologicznych, gdyż jest on prowadzony indywidualnie. Natomiast wyeliminowały możliwość prowadzenia ćwiczeń grupowych poprawiających wydolność chorych a przeprowadzonych w klubach fitness czy na basenie oraz uczestnictwo w psychoterapii grupowej.

Czy są ćwiczenia, które pacjent – na podstawie wytycznych przekazanych przez specjalistę – może (i powinien) wykonywać samodzielnie, poza szpitalem i poradnią?
Rehabilitacja onkologiczna nie powinna się ograniczać jedynie do zabiegów przeprowadzanych w warunkach oddziału czy poradni. Każdy z chorych jest wyuczany ćwiczeń, które powinien codziennie wykonywać w domu, jak również zachęcany do zwiększania aktywności fizycznej. W ramach edukacji prozdrowotnej chorzy są zachęcani do zdrowego trybu życia, to jest unikania czynników wpływających na powstawanie i rozwój nowotworów. Jednym z takich czynników jest brak aktywności fizycznej. Brak aktywności fizycznej jest uważany za niezależny czynnik ryzyka rozwoju choroby nowotworowej. W badaniach naukowych zwraca się uwagę na dobroczynny wpływ tańca, spacerów, nordic walkingu, ćwiczeń w wodzie, pływania, ćwiczeń grupowych, jazdy na rowerze i treningu wytrzymałościowo-siłowego. I do takiej aktywności fizycznej zachęcamy naszych pacjentów. Informujemy ich, iż – aby aktywność fizyczna odnosiła dobroczynny wpływ na organizm – muszą ją wykonywać systematycznie 3 razy w tygodniu i powinna trwać od pół do godziny.

Co może być przeciwwskazaniem do poddania pacjenta rehabilitacji?
Przeciwskazaniami do stosowania rehabilitacji onkologicznej są ciężki stan pacjenta, gorączka, infekcje, zakrzepica kończyn, zaostrzenie chorób układu krążenia czy oddechowego.

Czy częścią rehabilitacji jest także wzmocnienie psychiki pacjenta borykającego się z chorobą nowotworową?
Jak już wcześniej wspomniałam, jednym z elementów rehabilitacji onkologicznej jest psychoterapia – czy to prowadzona indywidualnie czy w formie grupowej. Jak wiadomo choroba nowotworowa bardzo negatywnie wpływa na psychikę pacjentów, powodując u nich depresje, drażliwość, niską samoocenę czy zaburzenia lękowe. W naszym ośrodku pacjenci nie tylko są poddawani psychoterapii, ale i uczestniczą w warsztatach jak sobie radzić ze stresem i emocjami.

Jaka jest rola bliskich pacjenta w osiągnięciu założonych rezultatów rehabilitacji?
Bardzo ważna jest rola bliskich nie tylko w procesie rehabilitacji, ale całej terapii onkologicznej. Bliscy pacjenta onkologicznego w bardzo istotny sposób motywują go do całego procesu leczenia, które jest długotrwałe i uciążliwe, ale również pomagają w dotarciu na terapię. Poprzez okazywanie chorym onkologicznym miłości, czułości oraz swoją cierpliwość, pomagają im zaakceptować pojawiającą się niepełnosprawność.

Ważne
Wszyscy chorzy onkologicznie z terenu województwa łódzkiego wymagający usprawniania mogą być objęci kompleksową rehabilitacją w ramach programu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego w Wojewódzkim Wielospecjalistycznym Centrum Onkologii i Traumatologii im. Mikołaja Kopernika w Łodzi. Informacje dotyczące programu można uzyskać pod numerem telefonu: 42 689 56 71.