Noblista z fizyki 2022 John F. Clauser
John F. Clauser urodził się 1 grudnia 1942 w Pasadenie (Kalifornia, USA). Otrzymał tytuł licencjata z dziedziny fizyki z California Institute of Technology, a w 1964 - tytuł magistra fizyki. W 1966 doktoryzował się w roku 1969 na Columbia University (Nowy Jork, USA). W latach 1969-1996 pracował głównie w Lawrence Berkeley National Laboratory, Lawrence Livermore National Laboratory i na University of California w Berkeley. W 1972 roku, współpracując ze Stuartem Freedmanem, przeprowadził pierwszą eksperymentalną obserwacja naruszenia nierówności Bella. W latach 1987-1991 zaproponował (i opatentował) interferometry atomowe jako użyteczne ultraczułe czujniki bezwładności i grawitacji. W 1992 roku wraz z Matthiasem Reinschem po raz pierwszy wydedukował własności liczbowo-teoretyczne ułamkowego efektu Talbota i wynalazł interferometr Talbota-Lau. W latach 1990-1997 wraz z Shifangiem Li po raz pierwszy zastosował interferometrię Talbot-Lau do zbudowania interferometru atomowego. W 1998 wynalazł i opatentował zastosowanie interferometrii Talbot-Lau do obrazowanie tkanek miękkich w medycynie rentgenowskiej z kontrastem fazowym. Założył własną firmę, J.F. Clauser & Assoc., Walnut Creek (Kalifornia, USA).
Źródło: PAP
Fizyk Anton Zeilinger - laureat Nobla 2022
Anton Zeilinger urodził się 20 maja 1945 w Ried im Innkreis w Austrii. Doktorat 1971 na Uniwersytecie Wiedeńskim, Austria. Profesor na Uniwersytecie Wiedeńskim, Austria (wcześniej na uniwersytecie w Innsbrucku). W 2006 otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego (współpracuje z prof. Markiem Żukowskim i jego uczniami). Jest laureatem Nagrody Króla Faisala (2005) i nagrody im. Isaaka Newtona (2007).
"Ta nagroda jest zachętą dla młodych. Nie byłaby możliwa bez ponad 100 młodych ludzi, którzy pracowali ze mną przez lata" - podkreślił Zeilinger we wtorek, podczas telefonicznego połączenia na konferencji prasowej, na której ogłoszono nazwiska tegorocznych noblistów.
Źródło: PAP
Chemiczne Noble 2022 dla trzech naukowców
Laureatami Nagrody Nobla z chemii w roku 2022 zostali Carolyn R. Bertozzi (USA), Morten Meldal (Dania) i K. Barry Sharpless (USA). W uzasadnieniu Komitet Noblowski napisał, że Bertozzi, Meldal i Sharples zostali docenieni "za rozwój chemii +klik+ oraz chemii bioortogonalnej". Naukowcy ci opracowali nowe metody syntezy chemicznej, które pozwoliły uprościć proces syntezy nawet skomplikowanych cząsteczek.
Nobel za chemiczny "klik"
Chemia „klik” jest terminem wymyślonym przez K. Barry'ego Sharplessa. Określa syntezę chemiczną, w której zachodzą szybkie i skuteczne reakcje między małymi cząsteczkami pozwalające tworzyć nawet skomplikowane związki w prosty sposób. Z kolei termin chemia bioortogonalna odnosi się reakcji chemicznych, które mogą zachodzić w żywych układach bez zakłócania natywnych procesów biochemicznych. Ten termin wymyśliła Carolyn R. Bertozzi w 2003 roku.
Dr Penkala z Uniwersytetu Śląskiego skomentował, że nowa metoda pozwoliła rozwiązać pewne ograniczenia, napotykane podczas syntezy nowych cząsteczek.
"Częstym problemem w chemii jest konieczność połączenia ze sobą - w prosty sposób - różnych aby utworzyć nowe, o bardziej skomplikowanej budowie. Tymczasem chemia +klik+ umożliwia połączenie różnego rodzaju cząsteczek w stosunkowo prosty sposób. Mechanizm w uproszczeniu można porównać do działania klamry, która posiada pasujące do siebie części: męską i żeńską. Tak samo można łączyć dwie, odpowiednio zmodyfikowane wcześniej cząsteczki, jeśli będą miały na końcach odpowiednie grupy funkcyjne mogące ze sobą reagować w ściśle określonych warunkach. Samo +kliknięcie+, +spięcie+ tych cząsteczek dzięki zastosowaniu odpowiedniego katalizatora, czyli substancji, która przyspiesza reakcję, zachodzi stosunkowo prosto" - wyjaśnił naukowiec z UŚ.
Carolyn R. Bertozzi wykorzystała chemię "klik" w biologii. "Przeniosła ten mechanizm na poziom komórkowy. Doprowadziła do tego, że odpowiednio zmodyfikowaną cząsteczkę dało się wprowadzić do komórki, a cała reakcja +klik+ mogła zachodzić wewnątrz niej niezależnie od reakcji biochemicznych, jakie w naturalny sposób zachodzą w komórkach" - dodał chemik.
Poznaj bliżej sylwetki chemików >>
Carolyn R. Bertozzi - Noblistka 2022
Carolyn R. Bertozzi urodziła się 10 października 1966 w USA. Pracę doktorska obroniła w roku 1993 na University of California w Berkeley (USA). Jest profesorem na Stanford University w Kalifornii (USA).
Carolyn Bertozzi przeniosła chemię klik na nowy poziom: opracowała reakcje klik, które działają wewnątrz żywych organizmów. Tak udało jej się zmapować glikany - ważne, ale nieuchwytne biomolekuły na powierzchni komórek. Te tak zwane reakcje bioortogonalne zachodzą bez zakłócania normalnych procesów zachodzących w żywej komórce.
Badania chemiczki badania doprowadziły do odkrycia, że niektóre glikany wydają się chronić nowotwory przed układem odpornościowym, ponieważ powodują wyłączenie komórek odpornościowych. Aby zablokować ten mechanizm, Bertozzi i jej koledzy połączyli przeciwciało specyficzne dla glikanów z enzymami, które rozkładają glikany na powierzchni komórek nowotworowych. Ten lek jest obecnie testowany na osobach z zaawansowanymi nowotworami. Wielu badaczy zaczęło również opracowywać klikalne przeciwciała, które są skierowane przeciwko wielu nowotworom. Gdy przeciwciała przyłączą się do guza, wstrzykuje się drugą cząsteczkę, która klika przeciwciało. Może to być radioizotop, do śledzenia guzów za pomocą skanera PET lub niszczący komórki rakowes śmiertelną dawką promieniowania.
Źródło: PAP
