„Express-em przez PRL”. Wyjątkowy album na 90-lecie „Expressu Ilustrowanego”

Koperty w pudełku
Na początku było pudło. Niezbyt duże, zapewne po jakimś sprzęcie domowego użytku. A w nim grubo ponad setka wyblakłych niebieskich kopert. W każdej zaś przycięte po trzy – cztery klatki klisze fotograficzne. W sumie kilka tysięcy fotografii.
– Eugeniusz Kudaj parę lat temu przyniósł to pudło z negatywami swoich zdjęć do księgarni Nike przy ul. Struga, aby wykorzystano je „na chwałę miasta”. A Marcin Barański z tejże księgarni skontaktował się ze mną. Prace nad powstaniem albumu trwały blisko trzy lata – trzeba było najpierw przejrzeć wszystkie negatywy, potem wybrane, a było ich około 600, zeskanować, by ostatecznie w książce znalazło się ich około setki – mówi Michał Koliński z Domu Wydawniczego Księży Młyn. – Podziękowania należą się rodzinie śp. Eugeniusza Kudaja – żonie Czesławie i dzieciom: Dorocie i Krzysztofowi – która wyraziła zgodę na powstanie tej książki i wykorzystanie jego zdjęć.

Gazetowy portret miasta
Eugeniusz Kudaj był wieloletnim fotoreporterem „Expressu Ilustrowanego”. Tej gazecie poświęcił całe zawodowe życie. Choć na emeryturę przeszedł w 1987 r., jeszcze przez lata (zmarł w 2010 r.) przynosił do redakcji zdjęcia – wtedy już głównie poświęcone swej drugiej pasji – działce, ogrodom i roślinom.
Zdjęcia wykorzystane w albumie dokumentują życie Łodzi z lat Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Są w nim fotografie miasta robione z dachów budowanych wówczas wieżowców, nieistniejące już kamienice, obchody ważnych rocznic i wizyty ówczesnych VIP-ów (np. Walentyny Tiereszkowej – pierwszej kobiety w kosmosie). Jest też i życie codzienne – dozorcy i pługi odśnieżające ulice, mieszkańcy Górnej i Widzewa sadzący drzewka i kopiący rabatki w czynie społecznym oraz plażowicze na Fali.
– Mnie najbardziej zaskoczyło zdjęcie gigantycznej makiety krążownika „Aurora” na ul. Piotrkowskiej podczas obchodów 1 maja – mówi Michał Koliński.
Wybierając zdjęcia do albumu trzeba było się trochę nagimnastykować, by dopasować je do miejsca lub czasu. Większość kopert nie była bowiem opisana, jedynie w lewym górnym rogu było napisane długopisem kilka cyfr, np. XIII/80 lub 02/08. Tylko na nielicznych były daty lub tekst np. „Gierek w Łodzi 32”, „Odremontowany dom secesyjny Zielona”.
– Ten album to atrakcja dla łodzian, bo pokazuje, jak miasto wyglądało 30 – 40 lat temu i co się do dziś w nim zmieniło. Co z niewykorzystanymi zdjęciami Eugeniusza Kudaja? Na pewno będziemy je publikować w innych książkach i albumach monograficznych o Łodzi, np. poświęconych architekturze czy komunikacji – mówi Michał Koliński, którego wydawnictwo opublikowało już ponad 60 książek o Łodzi.